Hoewel de principes en componenten van Partnering for Safety de leidraad vormen voor het werk, is de benadering ook gebaseerd op een aantal specifieke technieken en werkvormen. Deze ondersteunen hulpverleners, ouders, kinderen en het netwerk bij het effectief participeren in de beoordelings- en planningsprocessen van de kinderbescherming.

Het beoordelings- en planningskader

PFS maakt gebruik van een omvattend en samenwerkingsgericht beoordelings- en planningskader. Dit kader is ontwikkeld op basis van het protocol van Signs of Safety en van het Massachusetts safety mapping framework.

Partnering for Safety erkend hiermee dat beoordelingen in de kinderbescherming een complex, permanent en dynamisch proces vormen, die het efficiëntst zijn wanneer ze gebeuren in partnerschap met gezinnen en hun netwerk.
Het proces houdt in dat alle belangrijke betrokken partijen in het leven van een kind samenwerken bij het verzamelen en analyseren van de relevante informatie voor cruciale kinderbeschermingsdomeinen. Hierdoor is het beoordelingsproces niet langer iets dat een gezin overkomt, maar wordt het iets waar een familie integraal deel van uitmaakt.

Het PFS-beoordelings- en planningskader biedt een gemeenschappelijke taal om te helpen bij het verzamelen en analyseren van de casusinformatie:

  • Het creëren van duidelijkheid i.v.m. wat er in het verleden exact gebeurd is wat ons verontrust.
  • Wat er nu gebeurt om ervoor te zorgen dat het kind veilig is.
  • Wat er in de toekomst dient te gebeuren om de veiligheid van het kind blijvend te vergroten.

Er worden ook schaalvragen gebruikt om kinderen, gezinnen en hulpverleners te helpen verduidelijken wat hun eigen inschatting is en welke stappen er nodig zijn om vooruitgang te boeken.

Beoordelings- en planningsformulier

De Drie Huizen

Drie Huizen
3 Huizen

De Drie Huizen methode is in Nieuw-Zeeland ontwikkeld door Nicki Weld en Maggie Greening. Het is een eenvoudige maar effectieve techniek om hulpverleners en contextbegeleiders in de kinderbescherming te helpen om de stemmen van kinderen, jongeren en families te betrekken bij alle aspecten van het kinderbeschermingsproces.

Binnen PFS wordt er een vereenvoudigde versie van de ‘Drie huizen’-methode gebruikt. Deze helpt hulpverleners en contextbegeleiders begrijpen wat de visie van kinderen en jongeren is over wat er in hun leven gebeurt en om kinderen en jongeren te helpen participeren in het beoordelings- en planningsproces.

Het Huis van de Toekomst

Het Huis van de Toekomst is een methode om de veiligheidsdoelen van ouders en gezinsleden te weten te komen.

Het inwinnen van de mening van ouders/verzorgers en gezinsleden kan een erg moeilijke opgave blijken voor de kinderbescherming. In het bijzonder wanneer gezinsleden boos of angstig zijn, weinig vertrouwen hebben in de hulpverleners en eventueel ook bevreesd zijn voor de mogelijke consequenties van vrijuit te spreken.

Het in Australië door Sonja Parker ontwikkelde ‘Huis van de toekomst’ is een visueel hulpmiddel. Het helpt hulpverleners in de kinderbescherming bij het identificeren van de ideeën en visies van ouders en gezinsleden over welke handelingen of maatregelen vereist zijn om de veiligheid van kinderen te verzekeren en te vergroten.
Het identificeren van de veiligheidsdoelen van ouders/verzorgers is een noodzakelijke eerste stap in het samenwerken met families en het ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie (tussen verzorgers, kinderen, hun veiligheidsnetwerk en hulpverleners) voor de blijvende veiligheid van kinderen.

Het Veilige Huis

Het Veilige Huis

Het ‘Veilige huis’ is een praktisch, visueel hulpmiddel, ontwikkeld door Sonja Parker in West- Australië, om kinderen bij het veiligheidsplanningsproces te betrekken.

De methode geeft zich op hun visie op wat er binnen hun gezin dient te gebeuren om te verzekeren dat ze veilig zijn. Met behulp van dit proces kunnen kinderen uiterst gedetailleerde ideeën aanbrengen. Deze gaan over welke handelingen of maatregelen er genomen moeten worden opdat ze zich veiliger zouden voelen in hun eigen huis en welke volwassenen hier het best bij kunnen helpen.

Lees hier meer.

Het Woord en Beeld verhaal

Voorbeeld tekening Woord en Beeld

Een verhaal in Woord en Beeld helpt kinderen (en anderen) begrijpen wat er gebeurd is.

Uit huis geplaatste kinderen of kinderen die regelmatig met het kinderbeschermingssysteem in contact komen, hebben vaak geen of weinig inzicht in de reden(en) waarom ze geplaatst zijn of waarom hun gezin begeleid wordt.
Het Woord en Beeldverhaal biedt een binnen de ontwikkeling van een kind passende methode en bewoordingen om kinderen te helpen begrijpen wat er in hun gezin gebeurd is dat tot de huidige situatie geleid heeft. De methodiek is een onderdeel van de Resolutions Approach, die werkt rond de ontkenning van kindermisbruik (Susie Essex, John Gumbleton and Colin Luger).

In een proces op basis van woord en beeld, werken gezinsleden en hulpverleners samen aan een verhaal om de soms erg moeilijke informatie over het gebeurde te beschrijven en over wat het gezin nu in reactie probeert te doen. Binnen PFS wordt dit 'storyboardproces' ook gebruikt als onderdeel van een veiligheidsplanning om kinderen, gezinsleden en hun netwerk te helpen bij het beschrijven van wat er gebeurd is waardoor het gezin door de kinderbescherming begeleid wordt.

Lees hier meer over deze methodiek.

Veiligheidsnetwerken en de Cirkels van Veiligheid en Ondersteuning

Sonja Parker aan het woord
Sonja Parker aan het woord2
Cirkels van Veiligheid en Ondersteuning

Een kritieke component van PFS is de identificatie, ontwikkeling en betrokkenheid van een veiligheidsnetwerk voor de kinderen: een concept dat binnen de oplossingsgerichte benadering ontwikkeld werd. Dit netwerk bestaat mensen die betrokken zijn op het gezin (familie, vrienden, hulpverleners) en die met de familie en de kinderbescherming willen samenwerken aan de ontwikkeling, implementatie en monitoring van een groeiend veiligheidsplan.

De Cirkels van Veiligheid en Ondersteuning (cfr. familiecirkels) zijn geïnspireerd op de door Susie Essex gebruikte concentrische cirkels in de ‘Verhaal in woord en beeld’-methode en het cirkelconcept van de ‘Beschermende handelingen’-benadering.

De methode werd door Sonja Parker uit West-Australië ontwikkeld om gezinsleden te helpen bij het identificeren van mogelijke leden van het veiligheidsnetwerk van de kinderen. Deze tool helpt hulpverleners uit de kinderbescherming bij gesprekken met gezinnen over de noodzaak van een veiligheidsnetwerk, de rol van het veiligheidsnetwerk en het proces voor de beoordeling van wie het meest geschikt is om deel uit te maken van dit netwerk.

Lees hier meer over deze methodiek.

De Family Roadmap

Family Road Map

De Family Roadmap is een dynamisch, participatief en samenwerkingsgericht beoordelings- en planningsproces in de kinderbescherming.
Het werd ontwikkeld om visies en ideeën van gezinsleden (en hun veiligheidsnetwerk) te identificeren als voorbereiding op de gezinsparticipatie in het ontwikkelen van omvattende veiligheidsplannen. Dit samenwerkingsgerichte proces creëert een platform voor gemeenschappelijke inzichten, vereist voor de samenwerking tussen hulpverleners en gezinnen bij het uitwerken van effectieve veiligheidsplannen voor kinderen.

De Family Roadmap wordt op een muur, een grote tafel of op de grond getekend: erg belangrijk hierbij is dat iedereen kan zien wat er allemaal in het traject wordt opgenomen, zodat iedereen zoveel mogelijk in het proces kan participeren. Deze hoge participatiegraad is een andere belangrijk kenmerk van het proces, aangezien gezinsleden actief betrokken worden bij het schrijven en uittekenen van de Roadmap.

Lees hier meer over de Family Road Map.

De veiligheidsplanning in het gezin

Veiligheidsplanning is een complex proces waarbij alle sleutelpersonen in het leven van een kind samenwerken aan het opstellen van een gedetailleerd veiligheidsplan.
Dit gezinsveiligheidsplan geeft een beschrijving van de dagelijkse handelingen en maatregelen die door een gezin en het veiligheidsnetwerk worden overeengekomen zodat het kind in de toekomst veilig zal zijn m.b.t. de geïdentificeerde gevaren of zorgen. Dit proces houdt ook het regelmatig monitoren en herzien van het veiligheidsplan in, zodat iedereen weet of het plan werkt en ook zal blijven werken nadat de kinderbescherming niet langer betrokken is.

Voor de ontwikkeling van dit type veiligheidsplannen zijn doorgaans meerdere bijeenkomsten vereist - eerst met de ouders/verzorgers, vervolgens met de kinderen (als ze oud genoeg zijn) en dan ook met het veiligheidsnetwerk. Ik ontwikkelde deze techniek om richting en focus te geven aan de netwerkberaden rond veiligheid en voor het uitwerken van de gezinsveiligheidsplannen.

Ontdek hier de frameworks die Sonja Parker ontwikkelde voor veiligheidsplanning.

Waarderend Onderzoek

Waarderend onderzoek (Appreciative Inquiry - AI) is ontwikkeld door David Cooperrider aan de Case Western University in de VS.

Het is een benadering over veranderingen binnen organisaties die gebaseerd is op een centraal uitgangspunt, dat nauw gerelateerd is aan oplossingsgerichte werkvormen (Solution-Focused practice):

Wat je de meeste aandacht geeft, heeft de grootste kans om te groeien.

Waarderend onderzoek is een centrale component van de PFS benadering* en wordt gebruikt in het proces om een casus in kaart te brengen, bij supervisies, intervisies en als onderdeel van coaching en opvolging (mentorship) voor het identificeren en versterken van voorbeelden van goede praktijken.

Waarderend onderzoek (AI) impliceert dat er binnen onze teams en organisaties tijd wordt uitgetrokken voor waarneming en bevraging i.v.m. de vaardigheden, kennis en hoogtepunten van het werk. Het is een werkvorm om de angst, beschuldigingen, en defensieve houdingen die vaak kenmerkend zijn voor het kinderbeschermingswerk tegen te gaan. Als proces kan het bovendien helpen om nieuwe werkwijzen binnen een organisatie te consolideren en kan het mensen ook helpen bij de (h)erkenning van hun eigen vaardigheden en oplossingen voor moeilijke problemen.

* Ons gebruik van AI werd sterk beïnvloed door het werk van Andrew Turnell m.b.t. het gebruik van waarderend onderzoek in een kinderbeschermingcontext.

Implementatie: training, coaching en de verspreiding van innovatie

Het implementatiemodel dat binnen Partnering for Safety gehanteerd wordt, stapt af van het concept van opleidingen met onmiddellijk resultaat maar kiest daarentegen voor interne ontwikkelingsprocessen, coaching en opvolging (mentorship).

Uit onderzoek naar de leeroverdracht binnen de kinderbescherming blijkt immers dat zelfs herhaalde opleidingen of trainingen door dynamische en stimulerende trainers niet in blijvende gedragsverandering op lange termijn resulteert. De basiswerkvormen van PFS worden wel best via een opleiding of training geïntroduceerd. maar de ontwikkeling van de vaardigheden vereist voor het succesvol hanteren ervan, zijn grotendeels het resultaat van permanente coaching op het terrein. Alsook van het identificeren van de groepen mensen die deze werkvormen hoogstwaarschijnlijk zullen uitdragen (‘trendsetters’) en toepassen binnen verschillende omgevingen en domeinen, zoals bij intervisie- en supervisiemomenten. 

Coaching

Onder het coachingsconcept verstaan we de regelmatige opvolging (mentorship) en oefening in kleine groepjes van medewerkers. Dit georganiseerd binnen lokale werkomgevingen, door iemand die specifiek tijd kan vrijmaken om relaties aan te gaan met de medewerkers. Het gaat om:

  • Het voorzien van oefen- en reflectiegelegenheden
  • De observatie van operationele vaardigheden
  • De ondersteuning van hulpverleners bij het verwerven van kennis en inzicht in nieuwe werkvormen.

Op basis van theorieën uit het volwassenenonderwijs en waarderend onderzoek, zorgt coaching voor de creatie van een platform voor mensen om:

  • Nieuwe praktijken te bespreken voor ze worden toegepast
  • Te debriefen bij hun terugkeer
  • Specifieke details of informatie te delen over de manier waarop de werkvormen gehanteerd werden en evenals unieke aanpassingen die kunnen helpen bij de implementatie
  • Succesverhalen te delen
  • Enthousiasme en een praktijkgemeenschap te ontwikkelen

Identificatie van trendsetters

Trendsetters zijn de personeelsleden die waarschijnlijk het positiefst zullen staan t.o.v. opleiding en coaching. Vaak kennen deze medewerkers binnen een organisatie al een zeker aanzien bij hun collega’s en komen ze potentieel ook in aanmerking om in de toekomst zelf trainer, coach of leidinggevende te worden.

In dit implementatiemodel is het erg belangrijk deze trendsetters te identificeren en extra ondersteuning te bieden tijdens het implementatieproces. Als pioniers zullen zij ook de eersten zijn om zich in de werkvormen te verdiepen en zullen vervolgens ook verantwoordelijk zijn voor de terugkoppeling, de zichtbaarheid binnen de organisatie, het delen van hun ervaringen en het verspreiden van de werkvormen binnen de organisatie. Uiteindelijk zijn het vaak deze trendsetters die de grootste pleitbezorgers worden en de grootste invloed uitoefenen op hun collega’s.

Verbeterde intervisie en supervisie

Het beoordelings- en planningskader van PFS kan ook als organisatiekader voor intervisie en supervisie gebruikt worden, ter ondersteuning van permanent leren en de ontwikkeling van vaardigheden.

Dit uitgebreide intervisieproces is een begeleid proces, onder leiding van een supervisor, een ervaren professional of een coach die het kader gebruikt om hulpverleners te helpen bij de kritische reflectie over het gezin en de samenwerking. Dit proces helpt hulpverleners of contextbegeleiders bij het ontwikkelen en verfijnen van hun beoordelings- en begeleidingsvaardigheden en zorgt tezelfdertijd voor een verdere integratie van de benadering in hun dagelijkse werk.
Op gelijkaardige wijze kan het kader ook in de context van een groepssupervisie gebruikt worden om hulpverleners en teams te helpen bij het ontwikkelen van een cultuur van transparantie, openheid en gezamenlijk leren binnen de groep. In bijzonder complexe casussen kan dit proces voor groepssupervisie ook een gevoel van gedeelde verantwoordelijkheid met zich meebrengen.

Met dank aan Sonja Parker, met haar welwillende toestemming vertaald en overgenomen van haar website www.spconsultancy.com.au